GS.TS. Nguyễn Bá Đức: “Khi không làm được gì nữa thì làm thơ”
*Đỗ Thu Hà
GS.TS. Nguyễn Bá Đức là người đặt nền móng cho ngành ung thư Việt Nam, từng nhiều năm làm Giám đốc Bệnh viện K Trung ương; là người sáng lập ra cơ sở II Bệnh viện K tại Tam Hiệp và Bệnh viện K Trân Triều. Ông được Nhà nước phong học hàm Giáo sư, tặng danh hiệu Thầy thuốc Nhân dân và được Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học Công nghệ. Ông đã góp phần đào tạo nhiều bác sĩ trở thành thạc sĩ, tiến sĩ, thành cán bộ quản lý bệnh viện. Ông còn viết hàng chục cuốn sách chuyên ngành ung thư và hàng trăm bài báo khoa học. Hiện nay, dù đã về hưu, ông vẫn luôn bận rộn với công việc chuyên môn trong vai trò phó Chủ tịch Hội ung thư Việt Nam; cố vấn chuyên môn Bệnh viện K Trung ương; Bệnh viện Ung thư Đà Nẵng và thường xuyên giải đáp về bệnh ung thư trên các đài, báo.
Dù luôn bận rộn với công việc chuyên môn nhưng ông vẫn dành thời gian sáng thơ. Đến nay, ông đã cho xuất 9 tập thơ.
GS.TS. Nguyễn Bá Đức
Cống hiến xuất sắc cho nền Y học nước nhà
Không thể tính đếm nổi con số những bệnh nhân ung thư, nhờ ông và đồng nghiệp điều trị đã thoát lưỡi hái của tử thần. Ông chủ trì đưa công nghệ mới trong điều trị ung thư như "Kỹ thuật xạ trị điều biến liều lượng", "Kỹ thuật mổ nội soi tiên tiến" vào chữa trị cho người bệnh mang tin vui đến cho hàng triệu bệnh nhân ung thư.
Bệnh ung thư là một trong những bệnh hiểm nghèo, mà bệnh nhân mắc lại đa phần là rất nghèo khổ. Thấu hiểu nỗi khổ của bệnh nhân, ông đã khởi xướng thành lập Quỹ hỗ trợ bệnh nhân ung thư nghèo với tên gọi "Ngày mai tươi sáng". Quỹ được thành lập năm 2011. Tính đến năm 2020, Quỹ đã vận động, tổ chức hỗ trợ điều trị và tặng quà cho hơn 28.000 bệnh nhân ung thư nghèo với trị giá hơn 50 tỷ đồng; đã và đang hỗ trợ thuốc điều trị ung thư cho hàng ngàn người bệnh với trị giá hơn 800 tỷ đồng…
Là người có tầm nhìn xa, GSTS.Nguyễn Bá Đức đã cùng đồng nghiệp đã đóng góp cho Bộ Y tế, xây dựng Chiến chiến lược phòng chống ung thư bền vững.
Bác sĩ Nguyễn Bá Đức khi nhận công tác tại Bệnh viện K, năm 1970.
“Làm thơ cho vui”
Tôi hỏi ông, công việc luôn bận rộn, căng thẳng như vậy, ông làm thơ vào lúc nào? Ông bảo, nhiều người cũng hỏi ông như vậy nhưng ông nghĩ mãi không ra. Cuối cùng, có người bạn bảo ông mà ông thấy đúng, đó là “Khi không làm được gì nữa thì làm thơ”. Ông chia sẻ, “Trước đây tôi có làm một vài bài thơ đăng báo tường nhưng công việc quay cuồng, đến khi nghỉ hưu thì thơ lại về. Tất cả những gì trước đây tôi không nói ra được thì giờ tôi thể hiện chúng qua thơ. Tôi viết thơ cũng không dài, cố gắng dừng lại chỉ ở mức 4 – 5 khổ nên phải cô đọng và dùng từ ‘đắt’.”
Đối với ông, làm thơ để giải tỏa stress, làm thơ để chia sẻ với bạn bè đồng nghiệp, những điều tốt đẹp trân quí, làm thơ để hoàn thành công việc tốt hơn. Ông chọn thơ làm niềm vui, là nơi giãi bày những khoảng lặng tâm tư, sự tĩnh lặng tâm hồn. Thơ đối với ông là nơi truyền tải sự ấm áp của trái tim đầy yêu thương và nhiệt huyết; những bài thơ giản dị, nhiều khi hài hước đến mức tếu táo, nhưng chứa đựng cái tâm rất sáng của người thầy thuốc.
GS. Nguyễn Bá Đức với tác giả bài viết
Ông coi mỗi bài thơ như cuốn nhật kí cuộc đời của mình. Cuốn nhật ký này được ông sáng tác bằng điện thoại di động. Mỗi lần sáng tác xong một bài thơ, chỉ cần ấn nút một cái là bạn bè nhận được ngay. Bởi vậy, khi hoàn thành xong công việc là mạch nguồn thơ lại tuôn trào. Hoàn cảnh sáng tác những bài thơ có thể là khoảng thời gian tranh thủ trước khi bắt đầu hội thảo, giờ giải lao giữa các tiết dạy, hay những chuyến đi công tác nước ngoài...
“Bóng hồng”...
Với người vợ hiền – nguồn cảm hứng bất tận cho thơ của GSTS.Nguyễn Bá Đức. Ảnh ngày cưới, năm 1975
Những bài thơ của ông đều lấy cảm hứng sáng tác từ gia đình, trong đó hình ảnh người vợ hiền chiếm khoảng một nửa. Bài thơ đầu tiên của ông viết trong lúc vợ ông đi công tác ở Đà Nẵng, ông ở nhà một mình, lang thang, cảm hứng sáng tác tự nhiên đến. “Thấy chồng đam mê thơ phú, có những lúc vợ bảo tôi đừng làm thơ nữa, mất thời gian. Nhưng sau khi sáng tác xong bài thơ, tôi đưa cho vợ đọc thì vợ đều thấy vui. Cũng có những khi tôi dùng thơ để hoá giải những tranh cãi giữa hai vợ chồng. Mọi tranh cãi đều bị ngã gục trước... thơ.”- Ông tâm sự.
Người ta thường nói, đằng sau người đàn ông thành công luôn có bóng dáng của người phụ nữ. Thật vậy, khi tiếp xúc với cô Loan, vợ ông - mới hiểu cô thật tuyệt vời! Ngoài tạo điều kiện thời gian cho chồng yên tâm công tác, cô còn rất tâm lý trong việc chiều chồng. Cô tham gia học thêm tiếng Anh để giao tiếp và chia sẻ cùng chồng. Biết ông thích nghe đàn, cô đã đi học đánh đàn Piano, học nấu ăn... để chia sẻ và giữ lửa cho ngôi nhà nhỏ bé mà đầm ấm tình thương và đầy ắp tiếng cười.
Chính từ tình yêu cuộc sống, tình yêu với người vợ hiền, với bạn bè, đồng nghiệp, từ năm 2011 đến năm 2021, ông đã xuất bản 9 tập thơ. Tất cả các tập thơ đều toát lên sự chân thành, thái độ sống trách nhiệm với cộng đồng, tiếp sức thêm nghị lực để sống khỏe sống tốt và sống có ích. Ông chia sẻ: "Thơ mang tới cho tôi niềm yêu đời, tin yêu cuộc sống". Quả thật, ông đến đâu, ở đấy đều vui nhộn, ấm áp và thấy ông rất trẻ so với tuổi 75 đang luôn bận rộn với công việc chuyên môn, công việc xã hội.
GSTS. Nguyễn Bá Đức (giữa) vui ca hát với các bạn thơ.
Một số bài thơ của GS.TS. Nguyễn Bá Đức
HÀ NỘI MƯA NGÂU
Chiều nay Hà Nội lại mưa ngâu
Gió thổi xiên những con đường ngang dọc
Đôi bàn tay ai vội che mái tóc
Kìa mắt ai cũng treo giọt mưa ngâu
Hà Nội mưa mà em lại đi đâu
Để góc phố bâng khuâng từng nỗi nhớ
Sóng Hồ Gươm xô muôn ngàn trăn trở
Cây sấu già cũng khắc khoải vắng em
Mưa sụt sùi rồi mưa lại đan xen
Chẳng rời nhau, những hạt chồng, hạt vợ
Đi trong mưa, nghe thấy từng hơi thở
Tan vào mưa một nỗi nhớ không tên
Mây trôi nhanh, để Hà Nội nắng lên
Lá thu lại nhuộm vàng con phố nhỏ
Liễu ven hồ nhớ tóc em trước gió
Về đi em, Hà Nội rất nhớ em...
NHẶT LÁ
Em tôi đi nhặt lá vàng
Nhặt bao nhiêu cánh, lá càng rụng rơi
Tình người trang trải muôn nơi
Đố em nhặt hết một đời mộng mơ
Hay là em nhặt tuổi thơ?
Nhặt từng năm tháng ngày giờ đánh rơi?
Nhặt bao cay đắng ở đời
Bao nhiêu vất vả một thời bên anh?
Phải đâu chỉ có lá xanh
Mới yêu nhau, mới ngọt lành mùa xuân
Giăng giăng khắp chốn xa gần
Lá vàng sau trước cũng cần có nhau
Thời gian vần vũ thay màu
Còn đây một chút cho nhau muộn màng
Lung linh trong sắc thu sang
Tiếc gì một cánh lá vàng chơi vơi
Rộng lòng đón ánh sao trời
Bù cho nhau suốt một đời gió sương
Xoá đi hờn giận trên đường
Để em gom những yêu thương vơi đầy…
THẢ TIM
Em bảo rằng chúng mình sẽ thả tim
Tôi bỡ ngỡ chưa hiểu điều em nói
Tôi bảo lại là nếu em có giỏi
Thả thử một lần để tôi xem
Đã bao năm kề cận trái tim em
Từng nhịp đập suốt một đời chăm chỉ
Triệu triệu lần, không phút giây ngưng nghỉ
Sao bây giờ lại đòi thả buông lơi
Trái tim anh đang thổn thức không rời
Nó rất sợ vị đắng cay, mặn nhạt
Sợ những lúc cô đơn và chua chát
Cả nỗi giận hờn, lo lắng em ơi…
Trái tim em thích nhất ở trên đời
Thích người yêu và lại yêu người đấy
Để mỗi ngày khi chúng ta thức dậy
Thấy quanh mình có những trái tim yêu
Cám ơn em, anh đã hiểu ra nhiều
Ta thả tim không phải bay đi mất
Là biểu lộ trái tim mình chân thật
Ta đang yêu và ta cũng được yêu!
NGẮM EM
Em ngắm Tây Hồ anh ngắm em
Hình như sương khói đọng mi hiền
Thấy sóng đuổi nhau trong mắt ấy
Thấy hương Đầm Trị những mùa Sen
Em ngắm Tây Hồ anh ngắm em
Bình minh ngây ngất nét môi mềm
Thấy nét nguyên sơ thời thơ dại
Như buổi tình đầu, lửa mới nhen…
Em ngắm Tây Hồ anh ngắm em
Thấy sắc tươi xanh khắp mọi miền
Gửi hương vào vần thơ thơm ngát
Chung tay bè bạn thuở thân quen
Em ngắm Tây Hồ anh ngắm em
Ngọc ngà, gấm vóc kết nối liền
Một dải giang sơn hình Đất Nước
Tự hào theo làn gió bay lên.
NẮNG VÀ GIÓ
Em về gói ngọn gió trời
Để anh gói nắng ta mời người thơ
Một làn gió mới ước mơ
Một tia nắng ấm đang chờ cùng ai
Sau cơn mưa suốt đêm dài
Nắng khơi hy vọng ban mai tình người
Nồng nàn nắng hạ em ơi
Phải đâu say nắng một thời mong manh
Em như một ngọn gió xanh
Dạt dào thổi mát cho anh, cho mình
Cuốn đi bao cái vô hình
Mang về là những tâm tình, thương yêu
Anh xin làm sợi nắng chiều
Đã qua sóng cả, đã nhiều gian nan
Dẫu là lửa cháy, băng tan
Một trời nắng gió vẫn chan chứa tình!
Những tập thơ của GS.TS. Nguyễn Bá Đức đã xuất bản:
Nhật kí và đối thoại, NXB. Văn hóa Thông tin, năm 2011; Mùa xuân cuộc đời: NXB. Hội Nhà văn, năm 2012; Điều kỳ diệu, NXB. Hội Nhà văn, năm 2013; Hoa và Người, NXB. Văn học, năm 2014; Bóng thời gian, NXB.Văn học, năm 2015; Quà tặng, NXB Hội Nhà văn, năm 2016; Cây và Người, NXB. Hội Nhà văn, năm 2017; Thu xa, NXB Hội Nhà văn, năm 2018; Gặp lại tháng năm, NXB Hội Nhà văn, năm 2021.
