Đất và Máu - Tiểu thuyết của Đặng Huỳnh Thái đã được dịch sang ngôn ngữ Anh

Tiểu thuyết "Đất và Máu" của Đặng Huỳnh Thái do Nhà Xuất bản Hội nhà Văn ấn hành năm 2021. Tôi (Nhà văn Cao Thâm) và cộng sự là Nhà báo Trang Nhung vinh dự được cùng tác giả Biên tập hoàn chỉnh trước khi vào xuất bản. Mới đây, tiểu thuyết "Đất và Máu" được dịch ra ngôn ngữ Anh.

Right on the cover of the book, the author gave the message: "Each plot of land left by our ancestors has raised a family for millions of years. On this plot of land, grow rice to make rice and wine, grow vegetables and fruits for food. , planting trees to use wood to build houses, growing cotton to weave cloth for clothing, raising animals for draft power, using meat to tan leather... It is passed down from generation to generation, never ending... Yet how many Many struggles go on constantly...".

Sách Đất và Máu viết: "Ngay ngoài bìa cuốn sách, tác giả đã đưa ra thông điệp: "Mỗi thửa đất của tổ tiên để lại, nuôi một gia đình muôn triệu năm. Trên thửa đất này, trồng lúa ra cơm ra rượu, trồng rau quả làm thực phẩm, trồng cây lấy gỗ làm nhà, trồng bông dệt vải mà mặc, chăm nuôi súc vật làm sức kéo, lấy thịt thuộc da...Cứ đời này truyền qua đời khác, vĩnh viễn không bao giờ dứt...Thế mà bao nhiêu cuộc tranh giành diễn ra triền miên...".

Nhà văn Đặng Huỳnh Thái cùng phu nhân tặng TÁC PHẨM MỚI tiểu thuyết "Đất và Máu".

Lịch sử Việt Nam là những bản hùng ca. Đất nước Việt Nam là đất nước từng chịu đựng máu lửa chiến tranh. Chúng ta, những thế hệ về sau mãi mãi cũng không thể thấu hiểu được những điều mà cha ông ta đã trải qua. Điều may mắn là chúng ta có những thế hệ cha ông dũng cảm bước qua thời gian khó khăn ấy và hôm nay, có những chứng nhân viết lại điều đó cho hậu sinh.

Đó là những năm của nạn đói, những năm kháng chiến chống Nhật Pháp đầy khó khăn gian khổ, trải dài cho đến thời nay xây dựng cuộc sống mới, dưới ngòi bút của tác giả Đặng Huỳnh Thái trong tiểu thuyết ĐẤT VÀ MÁU ngổn ngang thế sự.

Đất và Máu, Cuốn tiểu thuyết viết về Việt Nam trong dòng lịch sử khai hoang, lập điền, dựng nước và giữ nước của thế hệ cha ông. Một cuốn tiểu thuyết có dòng cốt truyện như một bài văn chính luận với những lập luận logic của tác giả Đặng Huỳnh Thái:

Đất và Máu cuốn tiểu thuyết dày dặn cả về chữ nghĩa và tư liệu. Một thời đoạn lịch sử tại làng quê Thái Bình được tác giả Đặng Huỳnh Thái khắc họa rất dữ dội. Một thời khắc tranh tối tranh sáng - khoảnh khắc lịch sử đặc biệt của dân tộc - là  chế độ xã hội phong kiến và hai kẻ xâm lăng là đế quốc Pháp và phát xít Nhật đã đặt bước chân kẻ xâm lược vào giữa trái tim làng quê nghèo khó. Những chân dung của đám chức dịch trong làng, chân dung những kẻ bần cùng, một khoảnh khắc của  lịch sử làng được tác giả tái hiện khá chi tiết và bề bộn phận người rẻ rúng, oan khuất, đau thương và cô độc. Là những cuộc chạy trốn của đám dân đen vì không sống nổi với đám chức dịch trong làng hà hiếp. Là cuộc trốn chạy không có đích đến và chết đói, cảnh chết đói tác giả đã khắc họa một góc hình ảnh nạn đói năm 1945 tại Thái Bình, cái chết tức tưởi của những người dân nghèo khổ, chết vì đói! mà xa xót cho những cảnh đời, cho dân tộc khi bị  xâm lăng.

Cuốn tiểu thuyết bộn bề tư liệu sống, lại kéo dài thời gian có đến trên dưới cả thế kỷ. Thật sự đọc được cuốn sách này không hề dễ, vì phải hệ thống được tinh thần mà nhà văn gửi gắm. Là bạn đọc, bạn viết, tôi chỉ xin điểm đến những cống hiến của ông cho văn học nước nhà thông qua  cuốn tiểu thuyết mang nặng số phận lịch sử dân tộc, của một tác giả - nhà văn -  với cuốn tiểu thuyết  có cái tên đã rất dữ dội "Đất và máu!"

Đó là ghi nhận sự lao động chữ nghĩa nghiêm cẩn của ông. Sự lao động bằng trí lực của ông - một trí tuệ ở tuổi 80 mà quá giỏi với tài xử lý tư liệu để cho ra ngần ấy trang sách, ông còn dùng cả tiếng Pháp khi nhân vật là người Pháp, tôi thấy vô cùng ngạc nhiên vì ông có một hàm lượng kiến văn khá rộng và sâu sắc. Và tôi nghĩ, nếu bạn đọc ít kiên nhẫn sẽ không thể đọc mà thẩm thấu hết được pho tiểu thuyết 800 trang này….

Qua con mắt của tác giả Đặng Huỳnh Thái về lịch sử làng, gắn với lịch sử đất nước là biết bao những trường đoạn như một dòng chảy lịch sử âm thầm chảy trong lòng đất. Là người đàn bà nghèo bị chức dịch thu hai sào ruộng vì chồng làm nghề kéo xe tay đã làm chết quan tây. Là bọn chức dịch sát phạt nhau trên chiếu bạc và cướp trên tay nhau vài mẫu ruộng như không… và vô vàn những cảnh khốn cùng khác khi đất và máu cứ trộn vào nhau. Hình ảnh chị Sẹo chạy càn giặc Nhật, khi bọn Nhật chạy khỏi thì người đàn bà khốn cùng ấy cố trồi lên đống lá chuối khô bờ ao và trút hơi thở cuối cùng để sinh ra một sinh linh bé nhỏ và sinh linh ấy bị kiến bu đầy khi mẹ nó không còn khả năng để ôm ấp bảo vệ nó, nếu không có ông bà Tiên Hách có lòng nhân từ thì cả hai mẹ con nhà ấy cũng vĩnh viễn bị tước đi mạng sống… Đọc đoạn này tôi thật sự  rùng mình.

Về tư duy ông có con mắt quan sát khá tinh, sâu sắc và có tư duy vượt ngoài khả năng của một tiểu thuyết gia. Chẳng hạn ông đặc tả về cái cách làm tình của người nông dân hay của gã chức dịch ở vùng đất ấy nó tự nhiên như nhiên, nó không ràng buộc vào những khung, khuôn chuẩn mực, đọc mà không thấy có sự tục tĩu. Khi ông viết về phong tục của người Sán Dìu với lễ Đại Phan, ông lý giải người Sán Dìu hiện diện ở quê hương ông rất giàu bản sắc văn hóa nhân văn. Ông mô tả sự nhân ái, ông lý giải quyền năng của triết lý sống có vay có trả, ác giả, ác báo…của con người Việt Nam thông qua hệ thống hàng trăm nhân vật.

Về ngôn ngữ, ông viết với tâm thế của người viết quá nhuần nhuyễn, là cách viết hiện đại, tiết tấu nhanh, câu chuyện phát triển theo tốc độ của ngôn ngữ. Ông  là người làm phim nên ông chuyển cách viết có rất nhiều hình ảnh, mỗi trường đoạn đều như một kịch bản phim rút gọn, sẵn sàng cho nhà làm phim thực hiện những thước phim chính xác và hiệu quả cả về hình ảnh và lời thoại.

Về hệ thống nhân vật, với hàng trăm nhân vật chạy từ đầu đến cuối cuốn sách, tôi thật sự như rơi vào mê cung các tên gọi của tác giả đặt cho nhân vật. Thật sự tôi không biết ông chọn nhân vật Na hay Sẹo ở làng Khánh Hữu của ông làm nhân vật chính. Vì nhân vật nào ông cũng dành tình cảm trân trọng cho họ. Các tên nhân vật cũng đầy những ẩn ức làng như anh em Lý Khiếu, Lý Khoái, những Y Vân, Y Mai… Rồi hai chú cháu nhà kia chạy trốn làng khi giặc đến nhập vào làng dân tộc đổi thành Á Bung, Á Pàu, rồi Á Còi…Nhân vật chính là cụ Tiên Hách đi suốt chiều dài cuốn tiểu thuyết để nhà văn có cơ sở giải quyết các mâu thuẫn, các vấn đề ông đặt ra từ đầu cuốn sách. Tôi nghĩ hiện thân của nhân vật Tiên Hách là trụ cột - như là chính tác giả vừa là nhân chứng lịch sử - để tác giả Đặng Huỳnh Thái giải quyết mọi vấn đề ông muốn gửi gắm. Đó những lý lẽ, hay còn gọi là thi pháp tiểu thuyết ông chọn, đó là cách viết đưa hết tư liệu vào và bằng tư duy soi chiếu của một nhân chứng, đồng thời là nhà nghiên cứu lịch sử, văn hóa để giải quyết các vấn đề ông muốn lý giải đó là đất và máu. Ông cũng cố gắng chứng minh ở đời luôn có sự bù đắp, được mất, vui buồn, trả giả, đua chen, thành bại…

Dù làng Khánh Hữu có nhập vào làng Bái Môn thì vẫn là cư dân ở vùng cửa biển ấy, vẫn là những con người thấp bé nhưng kiên cường, dám sống, dám chết vì vùng đất của mình. Và tôi nghĩ, ông đưa ra mệnh đề “Đất và Máu” như là dựng lại một thân phận con người - thân phận của lịch sử làng gắn liền với lịch sử dân tộc, vô cùng kiêu hãnh sống, và sống chết với điều chính nghĩa, thủ tiêu những sự dã man tàn bạo trong thời điểm xã hội bị giặc xâm chiếm, trong thời buổi xã hội đã có chính phủ mới. Và hơn hết, dòng máu chảy trong đất cứ âm thầm là dòng máu đất - dòng máu của con người trong thế giới chưa bao giờ hết sự tranh giành hơn thua và nhẫn tâm giày xéo lên nhau…

Thông qua cuốn tiểu thuyết, người viết muốn khái quát hóa một hiện tượng mang tính xã hội – lịch sử: Cuộc đấu tranh có ý nghĩa sinh tồn của nhiều thế hệ nông dân Việt Nam nhằm bảo vệ mảnh đất của cha ông. Cuộc đấu tranh ấy khi thì bột phát mang tính tự vệ bản năng, khi thì mang ý thức hệ. Con đường đấu tranh từ tự phát đến tự giác là cả một quá trình phát triển nội tại, vừa là nhu cầu khách quan lịch sử. Chính vì thế, dù câu chuyện được xoay quanh nhiều chủ đề với những sự kiện, tình tiết khác nhau, ở các phạm vi không gian và thời gian nghệ thuật khác nhau thì người đọc vẫn nhận thấy, bối cảnh lịch sử chính của tiểu thuyết vẫn là giai đoạn tiền khởi nghĩa Cách mạng Tháng tám. Đây là giai đoạn các mâu thuẫn xã hội ở Việt Nam diễn ra gay gắt, quyết liệt. Sau gần 80 năm chịu ách đô hộ của thực dân Pháp, người nông dân nước Việt giờ đây lại phải chịu thêm một tầng áp bức bóc lột “một cổ hai tròng” của phát xít Nhật. “Đất” của cha ông nay không còn là nơi trồng lúa, ngô, khoai để nuôi sống con người nữa. “Đất” bị Nhật chiếm để trồng đay phục vụ cho cỗ máy chiến tranh, bất kể hàng triệu người đang lâm vào cảnh chết đói. Tức nước ắt phải vỡ bờ. Đây chính là thời điểm để toàn thế nhân dân đứng lên theo lời hiệu triệu của Việt Minh: Phá kho thóc của Nhật. Đó chính là nút thắt, là khâu nhà văn chọn làm điểm đột phá giải quyết mọi xung đột về số phận con người, về mâu thuẫn giai cấp và mâu thuẫn dân tộc. Tất cả mọi sự kiện, biến cố đều xoay quanh chủ đề chính “đất và máu” cũng như sự kiện lịch sử vĩ đại – việc hình thành ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, một Nhà nước nhân dân kiểu mới. Các nhân vật chính của tiểu thuyết này là những người đại diện cho các tầng lớp khác nhau của xã hội. Mỗi người mỗi vẻ, mỗi tính cách, song ở họ lại có đầy đủ phẩm cách của một lớp người mà họ là đại diện. Không phải ngẫu nhiên, khi phát triển các tuyến nhân vật, Đặng Huỳnh Thái lại cố ý dùng thủ pháp song song để tạo ra các số phận vừa gắn kết vừa tương phản nhau nhằm bộc lộ ra bản chất sâu xa của một xã hội đầy rẫy những bất công, nhìn bên ngoài thì phẳng lặng, nhưng bên trong đang ẩn chứa những mâu thuẫn gay gắt, quyết liệt, một mất một còn. Đó là mâu thuẫn giữa những người nông dân tay không bị cướp mất đất và những ông chủ tham tàn ở các vùng quê, là mâu thuẫn giữa nhân dân Việt Nam và bọn thực dân đế quốc, mâu thuẫn về quyền lợi cá nhân ngay trong hàng ngũ của tầng lớp quan lại… Nhưng dù các mâu thuẫn được khai thác ở góc cạnh nào thì hình tượng bao quát của tác phẩm vẫn là vấn đề bảo vệ và giữ đất như là bảo vệ nguồn sống và sự tồn tại.

Và, cuối cùng, thông điệp của ông qua tiểu thuyết "Đất và máu" là gì, đó là câu hỏi mà nhiều độc giả sẽ hỏi ông, như tôi đã hỏi ông, thì ông đã trả lời tôi: “Tất cả những sự kiện và nhân vật được huy động  vào cuốn tiểu thuyết là cả cuộc đời tích lũy, là vốn sống và quan sát cuộc sống dồn lại trong quyển sách này... . "Đất và máu" là tác phẩm viết về nơi chôn nhau cắt rốn quê hương Thái Bình, tôi Kính dâng lên Hương hồn cha mẹ và những người nông dân nghèo khổ đã phải trải qua bao đau thương mất mát "sống không có đất ở, chết không có đất chôn, máu nhuộn đất, đất, nước sông, nước biển thấm máu người"... Ngàn đời nay và mãi mãi diễn ra những cuộc tranh dành đất đai. Trên quả đất này đâu có người là có máu đổ... - Cuốn Tiểu thuyết này có bề dầy lịch sử, gần một trăm năm cuộc đời của người nông dân Việt Nam. Không dám nói rộng, nhưng có thể hiểu rằng đây là một bài học tổng kết về đời sống của người nông dân, thông qua câu chuyện của các thế hệ nối tiếp ở một gia đình, một làng nhỏ như bao gia đình khác ở Việt Nam để nhìn về hoàn cảnh lịch sử đất nước, và rộng ra hơn nữa. - Chính vì thời gian trải dài qua bao thăng trầm của lịch sử: Thời kỳ phong kiến, Thực dân Pháp đô hộ , Đế quốc Nhật xâm chiến, Cách mạng dân tộc, Trung Quốc bành trướng, Chiến tranh Đế Quốc Mỹ, Xây dựng CHXH...” Đất sẽ dạy cho con người thế nào là lẽ sống và biết sống với ý nghĩa thực của sự sống.

Văn chương trong tiểu thuyết Đất và Máu là như vậy, Chắc chắn rằng nhà dịch giả Khánh Phương đã bám sát chủ đề và ngôn ngữ nhân vật chuyển sang ngôn ngữ tiếng Anh đầy đủ và hay hơn. Đoạn kết bản tiếng anh viết: "The sky was black. The sea was rough, the waves crashed against the sandy shore. Lightning tore through the dark sky. Father and sons stuck close together. Heaven and earth were here, they must quickly dig up Borel's remains before dawn. Father and sons, carrying apricots and hoes, ran to Hoang Dien cemetery. A flash of lightning, bluish, struck them, their bodies were scorched and left on the sand.

Early the next morning, beachgoers saw what happened. They realized Bang and David Nang had missing hands on their lifeless bodies. Martin Mon's remains were scattered. It turned out that body thieves had worked fast. They cut off four limbs of those who were struck by lightning, as a treasure.

Evil hands continued to do evil.

Đoạn kết Đất và Máu viết: " Bầu trời đen kịt. Biển động dữ dội, sóng vỗ vào bờ cát. Tia sét xé toạc bầu trời tối tăm. Cha con dính sát vào nhau. Trời đất đã ở đây, họ phải nhanh chóng đào bới tàn tích của Borel trước bình minh. Hai cha con vác mai và cuốc chạy đến nghĩa trang Hoang Điền. Một tia sét xanh lam đánh trúng họ, thi thể họ bị cháy xém và bỏ lại trên cát.

Sáng sớm hôm sau, những người đi biển đã chứng kiến sự việc. Họ nhận ra Bàng và David Nang đã bị cụt đôi tay trên cơ thể vô hồn. Hài cốt của Martin Mon nằm rải rác. Hoá ra bọn trộm xác đã hành động rất nhanh. Họ chặt tứ chi của những người bị sét đánh như một báu vật.

Bàn tay ác tiếp tục làm điều ác".

Biên tập viên của nhà xuất bản là Bob Chee người Peth Autralia sau khi hiệu đính bản dịch, đã viết: "A historical novel spanning a tumultuous period in the nation's progress, this is an epic that must be read. But, “Earth and Blood” is not an easy book to follow. I suggest that to truly enjoy Dang Huynh Thai's expert stories telling, the reader first read something about the Great Famine of 1945 in Vietnam. I feel honoured to be among the first readers of this translation and gain a rare insight into Vietnam's recent past".

Nghĩa là: “Một cuốn tiểu thuyết lịch sử viết về một thời kỳ đầy biến động trong quá trình phát triển của dân tộc, đây là một thiên anh hùng ca nhất định phải đọc. Nhưng, tiểu thuyết “Đất và Máu” không phải là một cuốn sách dễ đọc. Tôi cho rằng, để thực sự thưởng thức những câu chuyện do một cây bút lão luyện Đặng Huỳnh Thái viết ra, độc giả trước tiên hãy tìm đọc kỹ những tài liệu về Nạn đói tại Việt Nam năm 1945. Tôi cảm thấy vinh dự được là một trong những độc giả đầu tiên của bản dịch này và có được một cái nhìn sâu sắc hiếm có về quá khứ gần đây của Việt Nam.”

Chúc mừng tác giả Đặng Huỳnh Thái, chúc mừng dịch giả trẻ Khánh Phương đã phát hành cuốn tiểu thuyết Đất và Máu bằng ngôn ngữ Anh trên kênh toàn cầu, đưa văn học Việt Nam ra thế giới.

Nhà văn Cao Thâm