CÙ THU HƯƠNG & TẬP PA RI +14 - BÀI CA TÌNH NGƯỜI TRONG ĐẠI DỊCH

Doanh nhân trẻ Nguyễn Thành Nam vừa gửi cho tôi cuốn Truyện ký “Pa ri +14” của tác giả Cù Thu Hương kèm theo tin nhắn trên messnger: “Bác đọc ngay! Thú vị lắm.

Tôi háo hức nhận từ tay nhân viên bưu điện khi cuốn sách vẫn còn hầm hập vì cái nóng đầu hè năm 2021. Trận nắng oi đầu tiên của mùa hè miền Bắc và cũng là trận tấn công thứ 4 của đại dịch. Hà Nam chúng tôi lại là nơi khởi phát đầu tiên với bệnh nhân số 2899 ở thôn Quan Nhân xã Đạo Lý huyện Lý Nhân.

Lại là những lời cảnh báo, lại là những mệnh lệnh chính quyền, lại là những lo âu thường trực từ gương mặt mỗi người, mỗi gia đình trên đất nước vốn chịu nhiều biến cố.

Tôi có thói quen đọc sách rất đáng trách đó là: Bỏ qua lời giới thiệu của tất cả các nhà nguyên cứu phê bình hay các nhà văn, nhà thơ lớn và “cực lớn” khi thẩm định cuốn sách. Vì đọc qua thấy thất vọng khi họ tô hồng một chiều, không khá hơn các quảng cáo thuốc chữa gút, tiểu đường vẫn nhan nhản trên mạng. Tôi không vơ đũa cả nắm khi nói điều này nhưng nó đang mặc nhiên, (và hồn nhiên) xảy ra trên văn đàn đất nước.

Ngó qua chân dung của tác giả, tôi hờ hững đọc. Quả thật là như thế. Tâm thế đọc sách in là phải đủ yếu tố. Giữa trời nóng như nung, giữa “loa phường” đang ra rả kêu gọi giãn cách xã hôi. Giữa lúc nhân viên y tế với bảo hộ màu xanh đo thân nhiệt các hộ gia đình kế bên thì đây là hoàn cảnh hi hữu tôi đọc sách.

Từ trang 21 Cù Thu Hương bắt đầu xuất hiện với lối viết dịu dàng, chân thành, thiết tha, giàu nữ tính khi tác giả đặt mục tiêu của trang viết như sự kính cáo với cha mẹ, gia đình một “trải nghiệm bắt buộc” và làm “diễn viên bất đắc dĩ” khi cô phải nhập vai. Cô là diễn viên mà không diễn, chỉ như người chép lại sự kiệ gần giống như ghi nhật ký có lồng đan những suy tưởng về quê hương,, quốc gia, dân tộc, hồn hậu và trong vắt. Trong vắt vì nó hồn nhiên, hồn hậu. Hồn nhiên, hồn hậu nên trong vắt…Cảm giác bị “dính mắt” vào trang viết của Cù Thu Hương là thế.

Sau khi đọc hết “phần” của tác giả đã trải ra từ trang 21 đến 274, tôi quay lại đọc các cảm nhận, thẩm định của một số tác giả như Nhà văn Y Ban, GS Bùi Mạnh Nghị, Nhà biên kịch Trần Thị Thu Hương, dịch giả TrầnThị Kim Chi và cuối cùng là “Lời khép sách” của TS Lương Hoài Nam.

Lại là một bất ngờ nữa trong tôi: Những lời giới thiệu làm tôi tâm phục, khẩu phục: Quyển sách là con chim quý” nên “con chim quý phải ở lầu son” là hợp lẽ vì nội dung cuốn sách là bài ca về tình người tỏa sáng trong hoạn nạn,

Có thể bỏ qua những khiếm khuyết về văn chương, bỏ qua văn để nhận về những dung động, những xúc cảm  tình người.

Những lời nhận xét, thẩm định đã nói quá đầy đủ, nhiều góc cạnh mà Cù Thu Hương đã trải ra suốt gần 300 trang viết mà Hương đã khóc, cười, ngợi ca hay trách cứ nhẹ nhàng những hiện tượng chưa đẹp, những ứng xử đáng chê trong khu cách li mà 14 ngày cô đã trải. Cái tên cuốn sách Pa ri + 14 ra đời trong bối cảnh ấy. Nó chỉ gói gọn trong 2 tháng vừa viết vừa tham khảo ý kiến bạn viết mà cô coi như bằng hữu rồi rụt rè tới NXB theo lời động viên của các bậc đàn anh đàn chị có thâm niên chữ nghĩa. Hai tháng là 60 ngày trong đó có 14 ngày nằm khu cách ly. Với người bình thường có thể phát điên lên lấy đâu còn quan sát, suy tưởng bởi bao bất trắc bủa vây, bao dự định cơm áo phải gác lại…Sống được đã khó chứ năng lượng dành cho chữ nghĩa đâu còn thời gian mà để tâm. Thế mà Cù Thu Hương đã vượt lên tất cả, dồn nghị lực lên mỗi trang văn. Riêng điều ấy, đã làm cho mỗi chúng ta cảm phục.

Tác phẩm từ dòng đầu đến dòng cuối, tuần tự dẫn chúng ta về những sự kiện, những cảm xúc mãnh liệt từ khi đại dịch chớm nhen lên và bùng phát ở Vũ Hán, khi ở Pa Ri nơi cô đang ở mới chỉ là khái niệm xa vời, phong thanh không đáng để tâm. Nó cứ dần lớn lên, bung ra, trêu ngươi các nước Châu âu, Châu Mỹ và tất cả quốc gia hùng cường giàu có. Thế nên họ kì thị những người ngoại quốc, người gốc Châu á là “cùng một ruộc” với người Vũ Hán Trung Quốc, trong đó có cô và cộng đồng người khác quốc tịch đang sinh sống trên đất nước họ. Họ hãnh diện là một dân tộc đi chỉ bảo người khác chứ người khác không được vượt  mặt họ mà cái biểu hiện không thèm đeo khẩu trang, một cách chống dịch sơ đẳng nhất, ít tốn kém nhất họ ngang nhiên bỏ qua và tấn công vào bất cứ người ngoại quốc nào đang áp dụng. Chính vì vậy dịch mới bùng phát, đất nước họ lâm vào cảnh “vỡ trận”  như một que diêm đốt cháy cả khu rừng.

Hương nói với mẹ cái tâm trạng thực của mình là: “Bàng hoàng, hoảng sợ, ngơ ngác, lo lắng, nhớ thương, biết ơn, tự hào, bình tâm, hạnh phúc”. và cũng từ những điểm nhấn này, Hương đã viết nên một tác phẩm của cô, phát hành với lượng in 2000 quyển do NXB Hội Nhà văn cấp phép, được biên tập Đào Bá Đoàn thủ vai bếp núc.

Tôi xin ngả mũ kính phục những thẩm định, phẩm bình của của các tác giả đã đề cập vì họ rất có trách nhiệm với từng con chữ của mình. Họ phải là những người dụng công đọc, dụng công tìm tòi để đưa ra những những nhận định, vừa kiệm lời, vừa chính xác. Tôi thấy mình không nên (và không được) nói gì nhiều theo lối tầm chương trích cú”. Nếu xa đà vào việc ấy, tôi thấy mình vừa vô duyên, vừa lăng loàn…

Có thể bạn hỏi tôi: Anh tâm đắc nhất đoạn nào trong tác phẩm: Pa ri +14. Tôi sẵn sàng trả lời: Tâm đắc nhất, ấn tượng nhất bắt đầu từ chương “ĐẤT MẸ” trang 91 khi Hương về Việt Nam “chạy trốn” cơn đại dịch mà nước Pháp và một số nước Châu âu chuẩn bị hứng chịu. Hương bỏ lại sau mình ngôi  nhà thân thương với khu vườn sực nức mùi hoa và cậu con trai yêu quý đang ở lại học tập. Cảm động và lo lắng cảnh từ sân bay trở về khu cách li của Quân đội. Cảnh giường tầng cơm xuất như  thời sinh viên khi  cơ thể chưa quen với giường không nệm, sau 40 năm thời sinh viên trên đất nước còn đang nghèo khó.

Dưới mái nhà chung  cho cô  và các người ngoại quốc cũng như những công dân VN nhập cảnh về đây cách li 14 ngày thật sự là một tổ ấm, tuy rằng nơi ấy còn có những người được được tổ quốc cưu mang mà vô tâm nghĩ rằng: Mình có quyền được hưởng như thế nên gây nên những bất cập về sinh hoạt và những phát ngôn đáng trách.

Vượt lên tất cả là sự yêu thương và tinh thần trách nhiệm của các cán bộ và chiến sỹ quân đội phục vụ cách ly. Họ là hình ảnh thu nhỏ của một đất nước, của một quân đội có kỷ cương và đầy lòng nhân hậu. Cái nhân hậu tự thân, không bị ai ép uổng. Bài ca đẹp về tình người trong hoạn nạn cứ hồn nhiên cất lên để nắm tay nhau cùng vượt qua khốn khó.

Tôi đã được khóc cười, được hân hoan hay đau khổ và cảm thông qua những trang viết chân thành và dung dị mà Hương đã trải trên từng chương từng đoạn. Cảm động đến dâng trào cảnh chia tay giữa những bệnh nhân với các chiến sỹ làm công việc phục vụ cách ly. Tục ngữ VN ta có câu: “Đêm nằm năm ở” hay “chuyến đò nên nghĩa/ Một ngày nên quen”. Câu đó người VN đã mặc định trong máu thịt mình. Chỉ có người VN mới hiểu thấu đáo điều này để làm nên “gừng cay, muối mặn”, càng gắn kết hơn lúc loạn ly, giặc dã.

Kết thúc bài ký này, tôi muốn kể câu truyện đã đọc được trên Đắc nhân tâm:

Một bà cấp dưỡng cho một toán thợ đã 30 năm gắn bó ở các công trình họ đi qua. Ba mươi năm “cơm dẻo canh ngọt” khép lại khi bà về hưu. Buổi liên hoan chia tay, mọi người chắc mẩm được bà chiêu đãi món ngon nhất. Khi cửa phòng ăn mở ra, mọi người chỉ thấy trên mỗi mâm là một đống cỏ khô. Họ phẫn nộ hỏi bà: Mụ già điên kia, sao kỳ cục thế! Chúng ta có phải loài bò đâu.

Bà thản nhiên trả lời: Ta không điên đâu. Ba mươi năm ta hầu hạ các người nhưng chẳng thấy kẻ nào khen chê những món ta cung phụng. Vậy thì chỉ còn món này đãi các ngươi thôi. Các ngươi xứng đáng hưởng món này.

Có thể như thế là một dẫn dụ khập khiễng nhưng tôi muốn cám ơn Cù Thu Hương đã bày bữa đại tiệc đầy cảm xúc bằng chữ nghĩa cho công chúng thưởng thức. Chân thành  là nghệ thuật cao nhất cho một tác phẩm văn chương. Cù Thu Hương đã chạm được điều đó.

Gấp sách lại tôi chẳng biết nhận định gì ngoài: MỘT CUỐN SÁCH HAY. ĐÁNG ĐỌC vì trong đại dịch lần này, ngoài “Nhật ký Vũ Hán” của nhà văn Phương Phương Trung Quốc xuất bản bằng báo mạng thì Pa ri + 14 là tác phẩm in giấy đầu tiên.

Tôi lại có ý nghĩ ngồ ngộ: Chỉ cần đem quyển này ra trước những cái loa phản động đang ra rả nói xấu VN. Hỏi họ đã biết gì qua tiếng nói của một Việt kiều  về Tổ Quốc mình. Tôi tin những cái loa ấy lập tức xấu hổ mà câm miệng lại.

TP Phủ Lý tháng 5/200

Lưu Quốc Hòa