Giai thoại vui về GS. Ngụy Như Kon Tum

Cơ quan tôi – Báo Điện tử Doanh nghiệp VN (doanhnghiepvn.vn) - ở phố Ngụy Như Kon Tum. Đó là phố nhỏ, nối từ phố Khuất Duy Tiến với phố Lê Văn Thiêm, thuộc quận Thanh Xuân, TP Hà Nội. Nhiều người đến cơ quan tôi thắc mắc hỏi, sao có tên đường phố lạ như vậy? Thưa, đây là đường phố mang tên Giáo sư Ngụy Như Kon Tum. Ông là vị Hiệu trưởng đầu tiên của Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay thuộc Đại học KHXH Nhân văn và Đại học KH Tự nhiên –Đại học Quốc gia Hà Nội).

GS. Ngụy Như Kon Tum - người đội nón

Giáo sư Ngụy Như Kon Tum sinh năm 1913 tại Kon Tum, quê ở xã Minh Lương, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên. Xuất thân trong một gia đình viên chức, ông sống ở Tây Nguyên từ nhỏ, đến năm 11 tuổi thì cùng gia đình chuyển về Huế. Ông học tiểu học ở Huế, sau đó học trung học ở Trường Bưởi, Hà Nội.

Năm 1932, Ngụy Như Kontum tốt nghiệp loại xuất sắc cả 3 bằng Tú tài bản xứ, Tú tài Tây ban Toán, Tú tài Tây ban Triết. Ông được cấp học bổng sang Paris du học và tốt nghiệp cử nhân Vật lý, Thạc sĩ Lý-Hóa tại Đại học Paris, và được nhận làm nghiên cứu sinh tại phòng thí nghiệm của Frédéric Joliot-Curie, nhà vật lý hạt nhân nổi tiếng của Pháp.

Sau khi Thế chiến II bùng nổ, năm 1939, nghe theo lời khuyên của giáo sư Joliot-Curie, ông trở về nước và dạy tại trường Trung học Chasseloup (Sài Gòn) rồi trường Bưởi (Hà Nội). Ông sáng lập hội SET để giáo dục tinh thần yêu nước cho thanh niên trí thức. Năm 1942, ông cùng các bạn bè Nguyễn Xiển, Hoàng Xuân Hãn, Nguyễn Thúc Hào... cho ra đời tờ Khoa học, một tờ báo khoa học có giá trị, do giáo sư Nguyễn Xiển làm chủ bút.

Sau Cách mạng tháng 8, ông tích cực tham gia công tác cách mạng. Kháng chiến bùng nổ, ông lên chiến khu Việt Bắc, được giữ những chức vụ như Tổng Giám đốc trung học vụ kiêm Đổng lý sự vụ Bô Quốc gia - Giáo dục (cuối 1946-1950). Năm 1951, ông chuyển sang làm Giám đốc Trường Sư phạm cao cấp ở Khu học xá Trung ương (Nam Ninh, Trung Quốc).

Năm 1954, ông trở về thủ đô Hà Nội, được cử xây dựng ngành đại học và giảng dạy Vật lý tại Trường Sư phạm Khoa học. Hai năm sau, trường Đại học Tổng hợp Hà Nội được thành lập, giáo sư Ngụy Như Kontum được cử làm Hiệu trưởng đầu tiên của trường và giữ chức vụ này cho tới khi về hưu. Ông là người dẫn đầu đoàn khoa học Việt Nam đầu tiên dự Hội nghị Vật lý địa cầu quốc tế ở Moskva năm 1957. Sau khi nghỉ hưu, giáo sư Ngụy Như Kontum vẫn tiếp tục giảng dạy và tham gia Hội đồng Khoa học Nhà trường, làm ủy viên Đoàn Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hội Vật lý Việt Nam, tham gia biên soạn phần Vật lý của Từ điển Bách khoa Việt Nam. Ông còn là tác giả nhiều công trình nghiên cứu vật lý hiện đại và một số sách giáo khoa vật lí ở bậc trung và đại học.

Ông cùng giáo sư Nguyễn Xiển xây dựng thành công ngành Vật lý địa cầu của Việt Nam. Ông được xem là một nhà khoa học yêu nước, phục vụ Tổ quốc cho đến hơi thở cuối cùng, là một người thầy tận tuỵ, liêm khiết, khiêm tốn. Ông đã góp phần đào tạo nhiều thế hệ sinh viên, trong đó nhiều người đã trở thành những nhà giáo, nhà khoa học tài năng.

Ngoài lĩnh vực giáo dục, ông còn là nhà hoạt động xã hội với những vai trò như: đại biểu Quốc hội khóa II, III và IV, Uỷ viên ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Uỷ viên Đoàn Chủ tịch Tổng Công đoàn Việt Nam, Chánh thư ký Công đoàn Giáo dục Việt Nam, Uỷ viên Ban chấp hành Công đoàn Giáo dục thế giới, Uỷ viên Ban chấp hành Hội hữu nghị Việt - Pháp.

Giáo sư Nguỵ Như Kontum mất vào ngày 28 tháng 3 năm 1991. Thi hài của ông được chôn cất tại nghĩa trang Mai Dịch, Hà Nội.

Ông đã được Nhà nước trao tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân cùng nhiều huân chương như: Huân chương Kháng chiến hạng Nhì và hạng Nhất; Huân chương Lao động hạng Ba và hạng Nhì; Huân chương Độc lập hạng Nhất; Huân chương Kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng Nhất.

Có một giai thoại về Giáo sư Ngụy Như Kon Tum thế này:

Năm đó, khu kí túc xá sinh viên thiếu nước. Một sinh viên Khoa văn tên là Phạm Văn Minh đột nhập vào khu nhà tắm dành cho CBGV Nhà trường, tắm …trộm. Thuận mắt, anh ta “mục sở thị” hình ảnh một cô giáo đang … “tắm tiên”. Hành vi thiếu văn minh của anh sinh viên Phạm Văn Minh này bị “bắt quả tang” sau đó bị Nhà trường kỷ luật. Phạm Văn Minh xin gặp Giáo sư Ngụy Như Kon Tum, Hiệu trưởng, đề nghị xem xét, giảm nhẹ hình thức kỷ luật. Giáo sư hỏi:

-     Cậu tên chi?

-     Dạ, em tên là Phạm Văn Minh, ở lớp…ạ.

-     Tên là Zăng Minh sao hổng có Zăng Minh…

-      Dạ, em trót dại, đề nghị thầy…

-      Bây giờ tui ra vế đối, cậu đối được, tui đề nghị Hội đồng Nhà trường xem xét lại kỷ luật của cậu…

-      Dạ…vâng ạ.

-     Vế đối của tui ri: PHẠM ZĂNG MINH VI PHẠM ZĂN MINH. Đó, cậu đối coi. (Phạm Văn Minh vi phạm văn minh)

Phạm Văn Minh suy nghĩ một lúc, rồi thưa:

-    Thưa thầy, vế đối của thầy khó quá. Em chỉ có thể đối được ý, chứ về thanh (bằng trắc) không chuẩn đâu ạ.

-     Cũng được. Cậu đọc nghe coi.

-    Dạ, thưa. Với lại, câu đối của em sợ …phạm húy ạ.

-    Cũng được. Cậu đọc nghe coi

-     Vâng, em xin đối: NGỤY KON TUM NHƯ NGỤY KON TUM !!!