VƯƠNG MIỆN CHO NÀNG

21/09/2020 10:30

Từ góc độ nào đó, có thể coi Heinrich Schlieman là người phiêu lưu - mạo hiểm nhất. Ông sinh năm 1822 ,trong một cửa hàng bán thực phẩm khô, ở một ngôi làng hẻo lánh đâu đó của nước Đức. Trở thành nhân vật huyền thoại, nên nhiều nhà văn thích kể lại thời thơ ấu của ông bằng văn phong "hình tượng". Chẳng hạn như Gislaine Juramy viết: ‘’Khi bảy tuổi, cha của Schlieman, mục sư đạo Tin Lành, tặng ông một quyển sách làm quà Noel. Cuốn sách đó có bức tranh một thanh niên ăn vận theo lối cổ, cõng trên lưng người cha già đang cố vượt qua một chiếc cổng đồ sộ đổ nát, giữa những bức tường của một thành phố bị hỏa hoạn.

-Ba này - Đứa trẻ hỏi - chẳng phải ba bảo con rằng thành Troie đã hoàn toàn biến mất?
- Đúng thế!
- Và tuyệt đối không còn lại một dấu tích?
- Hoàn toàn không.
- Nhưng người họa sĩ ắt đã phải nhìn thấy Troie rồi, nếu không làm sao ông có thể vẽ được như thế?
Người cha giải thích đó chỉ là một bức vẽ theo trí tưởng tượng. Đứa trẻ cúi nhìn bức vẽ ở khoảng cách gần hơn. Nó chưa hài lòng.
- Ba này, có phải Troie đã có những bức tường lớn như trong hình vẽ này không?
- Hẳn là có.
- Thế thì chúng không thể hoàn toàn biến mất được. Ít ra nó phải bị lấp ở dưới mặt đất, con rất thích đào bới để làm cho chúng lộ ra. Một ngày nào đó, con sẽ đi đào và làm cho chúng phải lộ ra."
Người cha già lắc đầu. Bản thân ông ta là một người say mê lịch sử. Vào năm 1830, mọi người đều cho rằng L’Iliade và L’Odyssey là một truyền thuyết, trải qua nhiều thế kỷ đã được các tác giả khuyết danh tập hợp, bổ xung lại để trở thành một tuyệt tác.
Làm mục sư nhưng Schlieman cha lại là một ông già say sưa, bê tha, ít nhòm ngó đến mười đứa con của mình. Vì thế, cậu Heinrich nhanh chóng trở thành người đi đẩy xe hàng trong một cửa hàng bán buôn thực phẩm khô ở Hambourg.
Một tối mùa đông, thu mình giữa hai cái thùng, miệng há ra, cậu bé Heinrich lắng tai nghe. Ngoài quầy hàng có một người chăn cừu say đang ngâm nga, bằng thứ tiếng nước ngoài, những câu thơ du dương đến nỗi đứa bé phải van xin một cựu sinh viên dịch cho nó. Anh ta đồng ý , giải thích.
- Đây là câu chuyện về thành phố đã biến mất từ lâu rồi có tên là Troie.Về người phụ nữ đẹp nhất có tên Hélène. Bài ca này của Homère, được viết bằng tiếng Hy Lạp. Dĩ nhiên, đó là một truyền thuyết.
- Vì Homère đã nói điều đó - Đứa bé đáp lại - Troie có thực. Cháu sẽ tìm ra nó!.
Điều chắc chắn là chí hướng này của Heinrich Schliemaun đã có từ thời thơ ấu. Vừa mới biết đọc, nó đã say mê Homère. Cuộc chiến tranh ở Troie, chuyện về Hoàng hậu Hy Lạp bị một hoàng tử Troie bắt cóc, cuộc vây hãm thành phố, chuyện “con ngựa gỗ” nổi tiếng .. tất cả đã trở thành “Kinh thánh” của nó.
Mười bốn tuổi, Heinrich đã phải chia ly với "Hélène "xinh đẹp của nó, cô bé có tên là Mina, một bé gái cùng tuổi với nó , sống ở cùng làng. Hai đứa trẻ biết nhau từ bao giờ không ai rõ. Trò giải trí chính của chúng là sưu tầm những đồ vật cũ và đi thăm quan những viện bảo tàng hiếm hoi trong vùng. Một dự định tương lai đến rất tự nhiên: Khi trưởng thành, chúng sẽ đi tìm thành phố Troie.
Bỗng nhiên Heinrich Schlieman ốm. Nó ho ra máu và bị đuổi khỏi cửa hàng thực phẩm khô ở Hambourg.
Gặp lại Mina sau năm năm xa cách, chúng oà lên khóc và ôm lấy nhau. “Tôi đã tin tưởng là từ nay Mina yêu tôi và niềm tin đó kích thích tham vọng của tôi - Schlieman viết về sau này - Tôi chỉ cầu trời sao cho cô chưa lấy chồng, trước khi tôi có một địa vị trong xã hội”.
Sau đó Heinrich tìm được một việc làm trong văn phòng của một người lái buôn ở Amsterdam. Ở đây anh trau dồi văn hóa và học ngoại ngữ. Hai mươi tuổi anh đã biết bảy thứ tiếng. Điều lạ lùng là anh không học tiếng Hy Lạp. Anh sợ rằng quá hăng say học tập môn đó sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của mình. Phải thừa nhận ở đó sự chín chắn khác thường của một thanh niên hai mươi tuổi, có khả năng kế hoạch hoá tương lai của mình. Lúc này, anh phải tập trung mối quan tâm đến việc xây dựng tiền đồ của mình.
Hai mươi tuổi, anh bắt đầu việc chuyên buôn bán về các chất nhuộm, nhất là chàm. Nhanh chóng anh có những người trao đổi thư từ ở khắp nơi trên thế giới và có được một khoản tiền tiết kiệm. Khi đó, anh quyết định gặp lại Mina. Nhưng cái "kế hoạch" hoàn hảo của anh đã không tính tới tính cách không chung thủy thường gập ở phụ nữ : Mina đã đi lấy chồng. Đó là một đòn đau với Schlieman, anh không thể nghĩ đến việc tìm kiếm phế tích Troie mà không có “Hélène xinh đẹp” của mình. Dù sao đi nữa, lúc đó anh cũng chưa đủ tiền.
Sau đó, trong ba tuần lễ, anh học tiếng Nga và đến sinh sống tại Saint - Péterbourg. Anh trở thành “vua chàm” và bắt đầu làm giàu. Ba mươi lăm tuổi, anh sử dụng được mười lăm thứ tiếng. Cuối cùng, anh quyết định học tiếng Hy Lạp (việc nào cũng có thời điểm của nó). Anh đi đây đi đó và trở thành một người có thế lực đến nỗi Nhà Trắng phải tổ chức đón tiếp. Anh có nhiều dinh cơ rải rác ở khắp mọi nơi trên thế giới. Còn hơn thế, con người tự học này đã đạt được một trình độ văn hoá siêu đẳng. Anh thường xuyên trao đổi thư từ với các nhà bác học và tiếp Ernuert Renan* trong ngôi nhà riêng ở Paris.
Nhưng cứ mỗi lần Heinrich giãi bày ý định đổi gia sản thành tiền để đi tìm phế tích Troie, người ta lại mỉm cười. Những người này tỏ thái độ hoài nghi khi nghe nói về ước mơ trẻ con của nhà kinh doanh này. Những người khác thì bực tức khi thấy một nhà tỷ phú huênh hoang về môn khảo cổ học. Người ta mỉa mai sau lưng Heinrich :" con người chín chắn, nghiêm túc trong công việc kinh doanh lại đi tin vào một truyền thuyết vu vơ rằng : Troie là một thành phố, Homère như một nhà văn và Hélène xinh đẹp có thật như một nhân vật lịch sử !"
Cuối cùng thì Schlieman cũng kết hôn. Nhưng vợ anh không cùng chung sở thích với anh. Thế là anh xê dịch khắp nơi, từ California sang Trung Quốc, từ Ai Cập đến Ấn Độ. Anh đi khắp nơi, trừ Hy Lạp và anh có những lý do của mình. Trước hết, anh cho rằng mình chưa tập hợp đủ lượng tài chính lớn cần phải có. Hơn nữa, anh biết rằng vì tìm kiếm Troie là mục đích của đời mình nên ngay khi đặt chân đến Hy Lạp, anh sẽ không thể rứt ra khỏi nó nữa. Vậy nên, anh muốn trước hết là tìm hiểu phần còn lại của thế giới. Lý do cuối cùng : để đi tìm thành Troie ,anh muốn phải mình phải có một nàng Hélène xinh đẹp trong cuộc đời . Trong đầu óc của anh, đó là tất cả.
Vì thế, đã vào tuổi năm mươi lăm, Schlieman còn nghĩ đến việc đổi vợ. Anh viết thư cho một người bạn cũ, đã dạy anh học tiếng Hy Lạp ở Saint-Pétersbourg. Người lúc đó đã trở thành tổng giám mục ở Athènes. Anh yêu cầu giới thiệu cho mình một thiếu nữ Hy Lạp để lấy làm vợ. “Tôi xin thề với bạn trên di hài của mẹ tôi, là tôi sẽ toàn tâm toàn ý làm cho người vợ tương lai của mình hạnh phúc. Ở đây, tôi luôn luôn giao du cùng với những người phụ nữ thông minh và xinh đẹp. Họ sẽ rất sung sướng khi làm cho tôi vui và sẽ còn làm rất nhiều , nhiều nữa cho tôi, nếu họ biết tôi nghĩ đến việc ly dị. Nhưng bạn ơi, xác thịt thì yếu đuối. Tôi sợ sẽ rơi vào sự say mê một phụ nữ và sẽ lại khốn khổ một lần nữa! Chính vì thế tôi đề nghị bạn khi phúc đáp thư tôi, hãy gửi kèm theo ảnh một phụ nữ Hy Lạp xinh đẹp. Tôi van bạn đó, hãy chọn cho tôi một cô gái cũng có bản tính thiên thần như con gái bạn. Cô ta có thể nghèo nhưng phải được giáo dục tốt. Cô ta phải đầy nhiệt tình về vấn đề Homère và vấn đề phục hưng nước Hy Lạp yêu dấu. Tôi sẽ rất thích nếu cô ta thuộc kiểu người Hy Lạp có mái tóc đen và xinh đẹp. Nhưng điều tôi mong muốn hơn cả ở cô ta, là lòng thương người...”
Vài tháng sau, khi đang ở Mỹ, ông tổng giám mục gửi cho ông bức ảnh một cô gái mười sáu rất xinh tên là Sophia. Schlieman rất vui mừng, nhưng ông không tự dối mình khi viết thư cho em gái: “Anh có ý định, nếu mọi việc tốt đẹp, sẽ đến Athènes vào tháng bảy. Nhưng anh sẽ chỉ kết hôn nếu cô ta quan tâm đến nghiên cứu của anh. Vì anh nghĩ rằng một cô gái trẻ và đẹp chỉ có thể yêu và tôn kính một ông già nếu cô ta có nhiệt tình đối với việc nghiên cứu mà ông ta đã đam mê trước cô ta nhiều năm”.
Schlieman đến Athènes vào tháng tám và gặp Sophia. Cô ta đúng như ông mong ước. Đó là một thiếu nữ có sắc đẹp hiếm có, tóc nâu, với những nét tiêu biểu của người Hy Lạp, vẻ mặt nghiêm trang, hài hòa một cách cổ điển. Hơn nữa, những câu hỏi cô ta đặt cho ông thường là: “Ông thuộc lòng đoạn nào của Homère? Hoàng đế Adrine đến Altrines vào năm nào?’’
Chẳng còn do dự gì nữa, Schlieman ly hôn và cưới Sophia. Đây là điều ông viết cho em gái: “Sophia là một người vợ đẹp lộng lẫy, có thể đem lại hạnh phúc cho bất kỳ người đàn ông nào. Cũng như mọi người vợ Hy Lạp , cô ấy yêu anh đắm đuối, và anh cũng yêu cô ta không kém. Anh chỉ nói với cô ta bằng tiếng Hy Lạp, ngôn ngữ đẹp nhất thế giới”.
Lần này, Schlieman có thể bắt tay vào việc thực hiện mơ ước của mình. Vừa tục huyền xong, ông đã chuyển đổi tất cả gia sản thành tiền, từ bỏ việc quản lý hãng buôn và đến bờ biển Thổ Nhĩ Kỳ mà ông cho rằng thành Troie trước kia là ở đó.
Làm cho mọi người phải sững sờ, khi chỉ dựa trên truyền thuyết, Schlieman đã phát hiện ra phế tích dưới đồi Hissarlik. Trên thực tế, quả đồi hoàn toàn bao phủ những phế tích của thành phố.
Ngay lập tức, Schlieman điều ngay đến một trăm năm mươi công nhân và bắt đầu cho đào. Đây là lần đầu tiên người ta thực hiện việc đào bới với những phương tiện như thế. Phải nói rằng người bán hàng thực phẩm khô trước kia ở Hambourg đã tạo ra một cuộc tàn sát thực sự, về phương diện khảo cổ học. Thực tế, cái tìm kiếm là Troie chứ không phải là cái gì khác. Thế mà ông phát hiện ra một, rồi hai, rồi ba và mãi cho đến bảy thành phố chồng lên nhau! Vì những thành phố đầu tiên không khiến ông lưu tâm đến, ông cho đào một đường hào xuyên qua tất cả những cái đã gặp. Những bức tường nghìn năm, những lăng, mộ, tất cả đều bị cắt đứt ở độ sâu mười một mét. Sau này, trong những cuộc đào bới khác, Schlieman dùng những phương pháp hiện đại hơn. Nhưng lúc này, trong cơn sốt khao khát tìm ra thành Troie, ông hoàn toàn không chú ý đến phế tích của những thành phố khác. Trong đầu óc của ông,sau sáu thành phố đó dĩ nhiên phải đến Troie - thành phố ở sâu nhất.
Dĩ nhiên, những người Thổ Nhĩ Kỳ dùng những thủ tục hành chính để gây khó khăn nhưng ông san bằng chúng với những quà biếu đặt đúng chỗ. Trên mặt trận khác , nhiều nhà nghiên cứu chuyên nghiệp đã chống đối kịch liệt cuộc đào bới này. Bởi hơn một thế kỷ nay, họ chỉ quen làm khảo cổ học ở trong bốn bức tường. Tay Schlieman này làm họ giận điên lên! Đối với họ, ông chỉ là một nhà buôn táo tợn, hấp tấp, vô nguyên tắc, tàn phá dã man những di tích còn sót lại, trong sự tìm kiếm điên rồ một thành phố đương nhiên là chỉ tồn tại trong trí tưởng tượng.
Thế mà, Schlieman bỗng tuyên bố là đã phát hiện ra cửa Scee và cung của vị vua già Priam! Chính là cái cửa trong bức tranh ông đã nhìn thấy hồi còn nhỏ. Phế tích cháy đen, đã bị thủy tinh hoá vì hỏa hoạn mà Homère tả trong L’Iliađe làm các nhà bác học hết sức ngạc nhiên. Như vậy, tên tự học tự phụ này, tên tỷ phú khờ khạo này chế giễu môn khảo cổ học chính thống! Kẻ xuất thân là người bán thực phẩm khô đã chứng minh là L’ Iliade đã nói đúng, hắn đã tìm ra thành phố Troie!
Nhưng vẫn chưa hết, Schlieman tiếp tục đào bới quả đồi thêm ba năm. Một hôm, ông đứng cùng Sophia và vài công nhân ở gần bức tường vây quanh được cho là cung của vị vua già Priam. Đột nhiên, ông nhìn thấy một điểm lóng lánh trong chỗ đất vừa mới xới lên. Linh cảm mách ông bảo vợ tìm cớ để cho những người công nhân tản ra xa. Khi trở lại, cô nhìn thấy ông đang bò dưới những phế tích lung lay, dùng tay cào vào đất để moi ra những vật bằng vàng và bạc đã xỉn màu. Sau này Schlieman viết:
“Việc làm đó đòi hỏi nhiều cố gắng và cả những rủi ro lớn, vì bức tường thành mà tôi đang lúi húi đào ở dưới luôn có thể đổ sập vào đầu tôi bất cứ lúc nào. Nhưng việc nhìn thấy nhiều đồ vật như thế, mà thứ nào cũng có một giá trị khảo cổ học vô giá, làm cho tôi trở lên liều lĩnh và không còn thấy một sự nguy hiểm nào. Thế nhưng, tôi đã không thể đưa báu vật ra mà không có sự giúp đỡ của người vợ thân yêu. Tôi đã phải cắt khăn choàng vai của nàng để mang những thứ đó đi”.
Mang chiếc khăn của Sophia gói lại đến vật quý cuối cùng, cả hai thong thả đi trở lên cái lều mà họ đã dựng lên ở đỉnh đồi , cố gắng không làm cho những người công nhân chú ý đến. Họ cẩn thận đóng cửa lại và đổ các vật quý lên giường. Họ ngắm các đồ vật rực rỡ: Những cái xuyến, những lọ và cốc bằng vàng, một bình bạc lớn đựng sáu mươi cái khuyên tai, hàng nghìn chiếc nhẫn nhỏ bằng vàng, những viên đá đục lỗ, những cúc bằng vàng, v.v... Nhưng độc đáo nhất là có những chiếc mũ miện mà Schlieman tin chắc là của vua Priam
Chúng còn thuộc về ai nữa, những chiếc mũ miện này, nếu không phải là Hélène xinh đẹp? Chiếc lớn nhất trong số đó gồm một dây chuyền vàng mà treo vào đó là bảy mươi dây chuyền ngắn và mười bảy dây chuyền dài khác, mỗi cái được làm bằng những miếng vàng nhỏ hình trái tim. Diềm của những dây chuyền nhỏ chắc chắn được đặt lên lông mày nàng Hélène. Những dây chuyền dài hơn, mỗi cái tận cùng có một biểu tượng nhỏ của Troie, sẽ rủ xuống hai vai nàng. Tất cả đều được viền vàng xung quanh.
Lúc đó Schlieman, “chàng trai ” sáu mươi tuổi đã có một nữ hoàng của đời mình : Sophia - lúc này đã hai mươi tuổi, quỳ xuống để ông đặt chiếc mũ miện lên trán, ông chậm rãi sắp xếp các sợi dây chuyền vàng chung quanh khuôn mặt cô và nhìn cô với ánh mắt trìu mến...
Sau này, ông sẽ nghĩ về cô như thế. Dĩ nhiên các nhà khảo cổ học "chính thống" sẽ từ chối công nhận đó là mũ miện của Hélène ở Troie.Dẫu vậy, Troie vẫn cứ là một trong bảy thành phố chồng lên nhau, đã được Schlieman phát hiện và người từng bán thực phẩm khô ở Hambourg không chỉ là người đã tìm lại được cái thành phố nổi tiếng của thời văn minh cổ đại mà còn là người đã thực hiện được mơ ước ấp ủ cả đời : đặt vương miện của Hélène xinh đẹp của thành Troie lên đầu nữ hoàng của mình.
__________________________________
Chú thích : Ernuert Renan* ( 1823-1892) nhà văn, nhà triết học, nhà sử học nổi tiếng của Pháp
Chú thích ảnh :Heinrich Schliemann (1822-1890) và Sophie Schliemann (1852-1932 ). nguồn Internet